Σύγχρονες απόψεις για τις διαδικασίες της μάθησης και της μεθοδολογίας της διδασκαλίας
Το παρόν έργο αποτελεί αναμόρφωση παλαιότερης εργασίας μας, η οποία αποτελούνταν από δύο τόμους. Ο πρώτος εκδόθηκε το 1981 με τον τίτλο: Μάθηση και Διδασκαλία: Τόμος Α΄: Μάθηση και ανατυπώθηκε έκτοτε, πολλές φορές, με ορισμένες προσθήκες και βελτιώσεις. O δεύτερος στοιχειοθετήθηκε, κατά το μεγαλύτερο μέρος του, την ίδια περίοδο. Καθυστέρησε, όμως, να εκδοθεί για διάφορους λόγους. Τη μορφή ολοκληρωμένου βιβλίου έλαβε το 2005, οπότε και κυκλοφόρησε με τον τίτλο: Μάθηση και Διδασκαλία. Τόμος Β΄. Θεωρία, πράξη και αξιολόγηση της διδασκαλίας. To 2006, αναμορφώθηκε, μερικώς, και έκτοτε ανατυπώθηκε αρκετές φορές.
Οι παραπάνω τόμοι συγχωνεύθηκαν σε ένα και στο περιεχόμενο τους έγιναν μερικές αλλαγές με την προσθήκη νέων στοιχείων, τα οποία προέρχονται από τη μελέτη της σύγχρονης ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, και την αναθεώρηση ορισμένων σημείων του. Έτσι προέκυψε το «ανά χείρας» σύγγραμμα, το οποίο διατηρεί τη δομή και τη διάρθρωση του προηγουμένου. Αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο εκτίθενται οι σχετικές με τη μάθηση θεωρίες και εξετάζονται διάφορα ζητήματα συναφή με τις διαδικασίες της μάθησης και τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Το δεύτερο μέρος πραγματεύεται θέματα σχετικά με τα αναλυτικά προγράμματα, τη διδακτική μεθοδολογία και την αξιολόγηση της διδακτικής πράξης.
Η παρούσα εργασία προορίζεται να χρησιμοποιηθεί, όπως και η προηγούμενη, ως διδακτικό εγχειρίδιο. Μ’ αυτή την προοπτική έγινε και η μερική αναθεώρησή της. Στόχος της είναι να προσφέρει σε εκπαιδευτικούς και σε φοιτητές, οι οποίοι επιθυμούν να γίνουν εκπαιδευτικοί, βασικές γνώσεις που αφορούν στα θέματα τα οποία αναφέρθηκαν προηγουμένως. Για τον παραπάνω λόγο τηρήσαμε και στην έκδοση αυτή την ίδια αρχή που είχαμε εφαρμόσει και στο προηγούμενο δίτομο έργο. Αποφύγαμε, δηλαδή, σε αρκετές περιπτώσεις την αναφορά πολλών λεπτομερειών, που ενδιαφέρουν, ασφαλώς, τους ειδικούς επιστήμονες, δεν έχουν, όμως, ιδιαίτερη σημασία για τους εκπαιδευτικούς και τους προπτυχιακούς φοιτητές. Καταβάλαμε, επίσης, ιδιαίτερη προσπάθεια, με στόχο να συνοψίσουμε, όσο αυτό ήταν εφικτό, το τεράστιο εύρος των γνώσεων που σχετίζονται με τα θέματα με τα οποία ασχολείται το παρόν έργο και να περιορίσουμε, όσο ήταν δυνατόν, τον όγκο του.
Όπως υποδηλώνει ο υπότιτλος του βιβλίου αυτού, έμφαση δόθηκε στην παρουσίαση των σύγχρονων απόψεων για τις διαδικασίες της μάθησης, την οργάνωση, τη διεξαγωγή και την αξιολόγηση της διδασκαλίας. Εντούτοις, για λόγους πληρότητας της παρουσίασης των εξεταζόμενων θεμάτων γίνεται συχνά αναφορά και σε παλαιότερες αντιλήψεις. Η σύγχρονη, άλλωστε, ανάλυση και ερμηνεία των ψυχοπαιδαγωγικών φαινομένων αξιοποιεί, σε πολλές περιπτώσεις, αρκετά στοιχεία αντίστοιχων προσπαθειών του παρελθόντος.
Για την ενημέρωση των αναγνωστών κρίνουμε χρήσιμο να επαναλάβουμε στο εισαγωγικό αυτό σημείωμα την ακόλουθη επισήμανση, η οποία υπήρχε και στον πρόλογο της παλαιότερης έκδοσης του συγγράμματος αυτού. Για ορισμένα από τα θέματα, τα οποία αναπτύσσονται στις σελίδες που ακολουθούν, όπως είναι π.χ. τα αναλυτικά προγράμματα, η αξιολόγηση των μαθητών, η «αρχιτεκτονική» της διδασκαλίας, η αυτοαντίληψη και άλλα, έχουν γραφεί από μας ειδικότερα βιβλία και πολλά σχετικά άρθρα στα οποία παραπέμπουμε όσους επιθυμούν να εμβαθύνουν στα συγκεκριμένα ζητήματα. Οι περισσότερες από τις μελέτες μας αυτές περιέχονται στη βιβλιογραφία, ελληνική και ξένη, η οποία παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου.
Σημειώνουμε, ακόμη, ότι για την εξοικείωση των Ελλήνων εκπαιδευτικών και των φοιτητών με τη διεθνή ορολογία διατηρήσαμε και στην παρούσα έκδοση την αναγραφή, μέσα σε παρένθεση, πολλών από τους όρους που χρησιμοποιούμε στην αγγλική γλώσσα (σπανιότερα στη γαλλική). Η αναφορά αυτή κρίθηκε αναγκαία εξαιτίας του γεγονότος ότι αρκετοί από τους παραπάνω όρους είναι σχετικά νέοι και δεν έχουν πλήρως καθιερωθεί στην ελληνική βιβλιογραφία. Επιπρόσθετα, όπου το κρίναμε αναγκαίο, παρέχουμε συμπληρωματικές διευκρινίσεις υπό μορφή υποσελίδιων επεξηγηματικών σημειώσεων.
Επανεκδίδοντας, συμπληρωμένο και αναμορφωμένο, το παρόν έργο, εξακολουθούμε να έχουμε την ίδια πεποίθηση, την οποία είχαμε και κατά την αρχική σύνταξή του. Πιστεύουμε, δηλαδή ότι προσφέρουμε στους φοιτητές των Ελληνικών Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι., που επιθυμούν να σταδιοδρομήσουν στην εκπαίδευση, αλλά και στους Έλληνες εκπαιδευτικούς ένα εγχειρίδιο, το οποίο συμπυκνώνει τη σύγχρονη γνώση για τις διαδικασίες της μάθησης και για ποικίλα άλλα ζητήματα σχετικά με τη μεθοδολογία της διδακτικής πράξης. Ελπίζουμε ότι θα τους είναι χρήσιμο στην εκτέλεση της δύσκολης αποστολής τους.
Τελειώνοντας το σύντομο αυτό πρόλογο, αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε όλους όσοι μας βοήθησαν, ο καθένας με τον τρόπο του, στην αναμόρφωση, συμπλήρωση και επέκταση της αρχικής εργασίας μας. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κύπρου κ. Λεωνίδα Κυριακίδη για τις εποικοδομητικές παρατηρήσεις του που αφορούσαν στα δύο τελευταία κεφάλαια του παρόντος τόμου, καθώς και για το υλικό που μας έστειλε, την κα Αικατερίνη Μαριδάκη-Κασσωτάκη, Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και τη Δρα του Πανεπιστημίου Κρήτης, φιλόλογο καθηγήτρια Αικατερίνη Λεβάκη για την πολύτιμη συνδρομή τους στην αναθεώρηση της αρχικής εργασίας μας. Οι ευχαριστίες μας απευθύνονται, επίσης, στα πρόσωπα τα οποία συνέδραμαν την προσπάθειά μας και κατά τις παλαιότερες εκδόσεις του έργου αυτού, τα ονόματα των οποίων μνημονεύσαμε στους αντίστοιχους προλόγους. Ευχαριστούμε, τέλος, τις εκδόσεις Γρηγόρη, που ανέλαβαν το κόστος της παρούσας έκδοσης και ιδιαίτερα το Δημήτρη Σεφεριάδη για την εξαίρετη συνεργασία που είχαμε μαζί του.
Αναμένουμε την εποικοδομητική κριτική και τα σχόλια όσων θα διαβάσουν το παρόν βιβλίο, τα οποία θα μας βοηθήσουν να το κάνουμε ακόμη καλύτερο στο προσεχές μέλλον. Έχουμε πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι τα ανθρώπινα έργα δεν μπορούν ποτέ να είναι τέλεια.
Αθήνα, καλοκαίρι 2013
Μιχάλης Κασσωτάκης
Γεώργιος Φλουρής
Για τα περιεχόμενα του βιβλίου πατήστε εδώ