Ο πανελληνίως καταξιωμένος ψυχίατρος Ματθαίος Γιωσαφάτ γράφει ότι «όλες
οι θρησκείες μυθολογούν πώς γίνεται η συνειδητοποίηση του κόσμου γύρω μας»
και επισημαίνει ότι «μας εισάγουν από πολύ μικρά στην κατάλληλη
διαπαιδαγώγηση» κατακλείοντας το περισπούδαστο έργο του με την διάγνωση:
«εφόσον είμαστε πολιτισμένοι, όλοι έχουμε κάποια προβλήματα, άλλοι
περισσότερα, άλλοι λιγότερα».
Ο αείμνηστος Μάριος Μαρκίδης, καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών, παρατηρούσε: «Δεν πρέπει να διστάζουμε να προβαίνουμε στην
αναθεώρηση της σχέσης του ανθρώπου με την φύση. Ισως να μην είμαστε
"φυσικοί". Είμαστε οπωσδήποτε μεταποιημένοι. Μέσα σ' αυτή την μετα-ποίηση
είναι που πρέπει να ελέγξουμε την μυστηριώδη λειτουργία του αληθινού
Θεού».
Ποια σημασία έχουν αυτές οι διαπιστώσεις για την ψυχολογία της θρησκείας;
Ποιο μπορεί να είναι το μέλλον της θρησκείας σήμερα πια στον 21ο αιώνα
μετά από δυο κοσμοϊστορικές επαναστάσεις (1789, 1917), δυο παγκόσμιους
πολέμους (1914-1918, 1939-1944), επανειλημμένα ολοκαυτώματα από το
΄Αουσβιτς και το Γκουλάγκ μέχρι την Χιροσίμα και το Τσέρνομπιλ καθώς και
μια παταγώδη πτώση του τελευταίου ολοκληρωτισμού της ιστορίας (1989) ;
Αραγε η θρησκεία λειτουργεί θεραπευτικά προσφέροντας στον ταλανιζόμενο
συνάνθρωπό μας δυο σπάνια αντίδοτα της μοναξιάς του, που είναι τα σύμβολα
και η κοινότητα σημαίνοντας το άνοιγμα του ανθρώπου στον χώρο (κοινωνία)
και στον χρόνο (παράδοση); Σε μια κοινωνία χωρίς επικοινωνία, η
μοναδικότητα του ανθρώπου σκιάζεται από την μοναχικότητα του ατόμου, οι
δεσμοί διαστρέφονται σε δεσμά, ο κύκλος καταντά κλοιός, αλλά και η
ατομικότητα δεν μπορεί ακόμα να ανασυγκροτήσει μια νέα συλλογικότητα. Το
αμείλικτο ερώτημα που ορθώνεται αφορά την λειτουργία της θρησκείας μέσα
στον ψυχισμό του σημερινού ανθρώπου. Κι αυτό είναι το θέμα που
πραγματεύεται η ψυχολογία της θρησκείας τώρα πια.
Από τα περιεχόμενα του βιβλίου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Θρησκεία, Φύση και Άνθρωπος......................................... 13
1.. Η φυσικότητα του πολυθεϊσμού..................................... 14
2.. Η υπερβατικότητα του μονοθεϊσμού............................... 18
ΜΕΡΟΣ Α΄
ΑΝΘΡΩΠΟΣ: ΠΡΟΣΩΠΟ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Ι.. Η ψυχή του σώματος στον άνθρωπο ......................... 27
1.. Ο νεότερος δυαλισμός ψυχής και σώματος................ 28
2.. Ο σύγχρονος ολισμός ψυχής και σώματος................. 33
ΙΙ.Ο άνθρωπος ως πρόσωπο ........................................... 43
1.. Ουσία και πρόσωπο.................................................. 43
2.. Πρόσωπο και άτομο.................................................. 45
3.. Σχέση και σχάση...................................................... 47
III.Η ελευθερία της βούλησης ........................................ 55
1.. Ελληνόφωνη και λατινόγλωσση θεολογία................ 55
2.. Πρόσωπο και ελευθερία.......................................... 62
3.. Φύση και ελευθερία................................................ 68
ΜΕΡΟΣ Β΄
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ:
ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ ΒΙΑ
I.. Θάνατος και θρησκεία ................................................ 77
1.. Πολυθεϊσμός και αθανασία της ψυχής....................... 79
2.. Μονοθεϊσμός και ανάσταση των νεκρών................... 82
3.. Αυτοκτονία και θρησκεία.......................................... 89
4.. Πόνος και άνθρωπος................................................. 95
II.Βία και θρησκεία ........................................................ 99
1.. Βία και θυσία......................................................... 100
2.. Βία και ιερό............................................................ 100
3.. Βία και μονοθεϊσμός............................................... 101
ΜΕΡΟΣ Γ΄
Η ΙΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ:
ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ
I.. Φιλοσοφία της ιατρικής ............................................ 107
1.. Σύγχρονη ιατρική φιλοσοφία.................................. 108
2.. Παραδοσιακή ιατρική φιλοσοφία............................ 110
II.Ερμηνεία και θεραπεία .............................................. 113
1.. Θεραπεία: αναφορά σε κοινότητα και σύμβολα........ 113
2.. Ερμηνεία: θεολογία και αποφατισμός...................... 115
ΙII.Θρησκεία και θεραπεία ........................................... 123
1.. Κοινότητα και σύμβολα........................................ 123
2.. Κοινότητα και ενότητα......................................... 125
3.. Ενότητα και ελευθερία.......................................... 128
4.. Κοινωνία και επικοινωνία..................................... 130
5.. Η επικοινωνιακή γλώσσα της σημερινής εκκλησίας 132
ΜΕΡΟΣ Δ΄
ΑΤΟΜΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ
ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ
I.. Διαλογισμός και διάλογος ......................................... 137
1.. Θρησκευτικότητα και ιερότητα................................ 137
2.. Πνευματικότητα και μυστικισμός............................ 139
3.. Μετανεωτερικότητα και πνευματικότητα................. 142
IΙ.Αγιότητα και κοινωνικότητα ................................... 145
1.. Αγιότητα και συμβατικότητα ................................. 145
2.. Αγιότητα και αντισυμβατικότητα ........................... 151
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Νεολαία: Αμφισβήτηση και Αναζήτηση.......................... 157
1.. Κενό ή καινό όραμα;................................................... 158
2.. Ελευθερία και ευθύνη.................................................. 160
3.. Δημοκρατία και άνθρωπος........................................... 163
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
Η Ψυχολογία της θρησκείας και ο Μάριος Μαρκίδης..... 169
ΒΙΟΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 179